نقدینگی 99 در سه سناریو - مجله پیکورو

دنیای اقتصاد براساس آمار های ارائه شده، یک تصویر از متغیر های پولی تا انتها سال 1399 ترسیم نموده است. این سناریو ها براساس رفتار متغیر های پولی در سه ماه نخست امسال، 12ماه سال قبل و سال های دهه نود تنظیم شده است. این پیش بینی ها نشان می دهد تا انتها امسال رقم نقدینگی می تواند در بازه 3127 تا 3275 هزار میلیارد تومان تغییر کند. همچنین مطابق این پیش بینی، رقم پایه پولی نیز در دامنه 414 تا 493 هزار میلیارد تومان قرار خواهد گرفت. بانک مرکزی در گزارش خود تاکید نموده که رفتار متغیر های پولی در بهار تحت تاثیر دو عامل حمایت های اجرا شده در زمان کرونا و افزایش تنخواه گردان دولت بوده است. اما بهره گیری از ظرفیت های جدید در سیاست پولی نظیر حراج اوراق دولتی و عملیات بازار باز می تواند فرایند این متغیر ها را تغییر دهد.

آمار های بانک مرکزی نشان می دهد که حجم نقدینگی تا انتها بهار امسال به رقم 2651 هزار میلیارد تومان رسیده و رشد سه ماهه این آمار معادل 3/ 7 درصد بوده است. مطابق این آنالیز ها، در بهار امسال به طور متوسط روزانه 2 هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی کشور افزوده شده است، رقمی که نسبت به سال قبل به طور تقریبی دو برابر شده است. همچنین بر اساس آمار های بانک مرکزی، رقم پایه پولی در انتها بهار به رقم 383 هزار میلیارد تومان رسیده و رشد بهاری پایه پولی نیز 8/ 8 درصد ثبت شده است. با توجه به اهمیت این دو آمار پولی در فضای اقتصاد کلان کشور، دنیای اقتصاد در سه سناریو با ملاک قرار دادن آمار سه ماه نخست امسال، 12 ماه سال قبل و آمار دهه 90، رشد و حجم نقدینگی و پایه پولی را تا انتها امسال پیش بینی نموده است. بر اساس این پیش بینی ها احتمالا حجم نقدینگی در بازه 3127 تا 3275 هزار میلیارد تومان قرار خواهد گرفت. همچنین حجم پایه پولی نیز در بازه 414 تا 493 هزار میلیارد تومان قرار می گیرد. البته باید به این نکته اشاره نمود که بانک مرکزی در بهار امسال، سیاست هایی نظیر پوشش منابع مالی برای سیاست های کرونا و تامین تنخواه بودجه دولت را انجام داده است و در نتیجه امکان دارد که رشد نقدینگی و پایه پولی در فصول آینده تفاوت قابل توجهی نسبت به فصل بهار داشته باشد. از سوی دیگر، بانک مرکزی سعی نموده است که در ماه های اخیر، تامین کسری بودجه را به وسیله حراج اوراق دولتی در دستور کار قرار دهد، تا زمینه کاهش رشد پایه پولی و نقدینگی را فراهم کند. در نتیجه این موضوع نیز می توان زمینه کاهش رشد آمار های پولی در فصول آینده را فراهم آورد؛ بنابراین ارائه این پیش بینی ها، بر اساس فرایند آماری گذشته بوده و تغییر سیاست گذاری در ماه های پیش رو، می تواند رویه این آمار ها را نیز متفاوت از گذشته کند.

فراوری نقدینگی روزانه: 2 هزار میلیارد تومان

بعضی کارشناسان معتقدند نقدینگی مهم ترین متغیری است که باید سیاست گذار به آن توجه کند. رشد بالای نقدینگی، در شرایطی که رشد مالی منفی است، در نهایت افزایش خود را در سطح عمومی قیمت ها تخلیه خواهد نمود. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که رشد بالای نقدینگی در سال های گذشته ریشه در کسری بودجه داشته است. در سال های گذشته، زمانی که دولت ها درآمد های نفتی بالایی داشتند، توانستند بخشی از کسری بودجه را از این درآمد ها تامین نمایند، اما افت درآمد های نفتی باعث می شد که دولت ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم به سمت استقراض از منابع بانک مرکزی روی بیاورند و در نتیجه رشد نقدینگی در سطح بالایی ثبت می شد. آنالیز ها نشان می دهد که رشد نقدینگی از ابتدای دهه 90 در سطح 5/ 26 درصد قرار داشته است، اما در سال گذشته این رقم 3/ 31 درصد ثبت شد که بیشترین رقم سالانه در دهه 90 بود. حال آمار های بانک مرکزی در سه ماه نخست امسال نشان می دهد که رشد نقدینگی به رقم 3/ 7 درصد رسیده است، رقمی که در مدت مشابه سال قبل به میزان 2/ 5 درصد ثبت شده بود.

در نهایت با احتساب این آمار جدید، حجم نقدینگی تا انتها بهار امسال به سطح 2651 هزار میلیارد تومان رسیده و در سه ماه نخست امسال 180 هزار میلیارد تومان به میزان نقدینگی افزوده شده است. به بیان دیگر، به طور متوسط در هر ماه 60 هزار میلیارد تومان و روزی 2 هزار میلیارد تومان به نقدینگی اضافه شده است. نکته جالب این که در سال گذشته، میزان افزایش نقدینگی در سه ماه نخست امسال 97 هزار میلیارد تومان بود. به بیان دیگر، از نظر حجمی میزان نقدینگی اضافه شده در بهار امسال نسبت به سال قبل دو برابر شده است. البته باید به این نکته اشاره نمود که در تحلیل های آماری، میزان رشد نقدینگی باید معیار قرار گیرد، اما این نکته نیز مهم است که از نظر حجمی نقدینگی فراوری شده در بهار امسال به اندازه دو برابر سال قبل است.

اگر تا انتها سال بخواهد روزی 2 هزار میلیارد تومان به نقدینگی کشور افزوده گردد، در نتیجه تا انتها سال حدود 730 هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید به کشور افزوده خواهد شد؛ بنابراین اگر راستا رشد نقدینگی در فصول آینده تغییر نکند، این موضوع می تواند تهدیدی برای تورم در انتها سال باشد. به خصوص این که در ماه های اخیر، ترکیب نقدینگی تغییر نموده و سهم پول نسبت به شبه پول از نقدینگی بیشتر شده است. آنالیز مطالعات در اقتصاد ایران نشان می دهد زمانی که در میان متغیر های پولی، تغییرات حجم پول با نرخ تورم همبستگی بالایی داشته است؛ به عنوان مثال، در سال های 92 تا 96 که رشد نقدینگی در سطح بالایی بود، به دلیل تغییر این نسبت در نقدینگی، نرخ تورم فرایند نزولی را ثبت نموده بود. اما در دو سال اخیر، منفی شدن نرخ سود حقیقی بانکی باعث شد که عملا تغییرات نقدینگی با اضافه شدن سهم پول در نقدینگی باشد.

بانک مرکزی در کنار آمار نقدینگی، آمار پایه پولی را تا انتها بهار امسال به روز نموده است. بر اساس آمار های منتشر شده بانک مرکزی رشد پایه پولی معادل با 8/ 8 درصد بوده است؛ بنابراین تا انتها بهار امسال، میزان حجم پایه پولی به سطح 5/ 383 هزار میلیارد تومان رسیده است. رشد پایه پولی در مدت مشابه سال قبل به میزان 3/ 3 درصد بوده است. بر اساس آنالیز های اجرا شده میزان پایه پولی اضافه شده در سه ماه نخست امسال 31 هزار میلیارد تومان بوده که این رقم در مدت مشابه سال قبل 7/ 8 هزار میلیارد تومان ثبت شده است.

پیش بینی فرایند نقدینگی و پایه پولی

برای آنالیز راستا نقدینگی و پایه پولی تا انتها امسال می توان سه سناریو را در نظر گرفت. این سناریو ها بر اساس رفتار پایه پولی و نقدینگی در سه ماه نخست امسال، سال قبل و آمار های دهه 90 تنظیم شده است. بر اساس سناریوی نخست، اگر نقدینگی با همان سرعت سه ماه نخست تا انتها سال قبل حرکت کند در نتیجه رشد نقدینگی تا انتها سال به رقم 32 درصد خواهد رسید، که 7/ 0 واحد درصد بیشتر از نقدینگی سال گذشته است.

بر اساس سناریوی نخست، میزان نقدینگی اضافه شده در امسال 803 هزار میلیارد تومان خواهد بود و در نتیجه رقم نقدینگی تا انتها سال به 3275 هزار میلیارد تومان خواهد رسید. بر اساس سناریوی نخست، رشد پایه پولی نیز تا انتها سال در سطح 40 درصد پیش بینی می گردد و رقم پایه پولی تا انتها سال به 493 هزار میلیارد تومان می رسد. البته این سناریوی حداکثری است و احتمال تحقق آن نسبتا کم است، مگر این که فرایند متغیر های پولی، مانند بهار امسال ادامه یابد. در سناریوی دوم، رشد نقدینگی و پایه پولی مطابق الگوی سال قبل در نظر گرفته شده است. رشد نقدینگی در سال قبل 3/ 31 درصد و رشد پایه پولی 7/ 32 درصد ثبت شده است. اگر نقدینگی با این سرعت حرکت کند، تا انتها سال 774 هزار میلیارد تومان به سطح نقدینگی و 116 هزار میلیارد تومان به سطح پایه پولی اضافه خواهد شد. در این سناریو نیز حجم نقدینگی به سطح 3246 هزار میلیارد تومان خواهد رسید و حجم پایه پولی نیز به 468 هزار میلیارد تومان می رسد. در سناریوی سوم، متوسط رشد سالانه نقدینگی و پایه پولی در دهه 90 مدنظر قرار گرفته است که این رقم پایین تر از دو سال اخیر است. مطابق این سناریو در انتها سال حجم نقدینگی در سطح 3127 هزار میلیارد تومان و حجم پایه پولی در سطح 414 هزار میلیارد تومان خواهد بود؛ بنابراین در هر سه سناریو می توان پیش بینی کرد که رقم نهایی نقدینگی به بیش از 3100 هزار میلیارد تومان و رقم پایه پولی به بیش از 400 هزار میلیارد تومان در انتها سال خواهد رسید.

ضرورت سیاست گذاری هدفمند تورمی

ارائه این سه تصویر از نقدینگی نشان می دهد که سیاست گذار باید با بهره گیری از ظرفیت های ایجاد شده در سیاست پولی و عملیات بازار باز فرایند تورم را متناسب با اهداف مشخص شده پیش برده و از ابزار های خود برای تحقق این هدف بهره ببرد. در این خصوص بانک مرکزی بعضی اقدامات خود را تشریح نموده که می توان به زمینه سازی مناسب این بانک برای عرضه و فروش اوراق بدهی دولتی به وسیله کارگزاری بانک و افزایش نرخ سپرده پذیری بانک ها از 10 به 12 درصد اشاره نمود. بانک مرکزی در گزارش خود به این موضوع نیز اشاره نمود که در ماه های آینده بر اساس چارچوب سیاست پولی مدنظر خود، رشد نقدینگی به فرایند موردنظر و متناسب با هدف تورمی بازخواهد گشت؛ بنابراین در ماه های آینده با اثرگذاری این سیاست ها در متغیر های پولی، احتمال تغییر در رشد آن ها نیز وجود دارد.