ضرورت ارائه تصویری روشن از آمارهای مهاجرتی - مجله پیکورو

تا کنون صورت بندی دقیقی از مساله مهاجرت نداشته ایم و آمار و ارقام دقیق به یکی از دغدغه عای کلیدی در این حوزه بدل شده است. مادامی که صورت بندی و آمارهای مهاجرتی کشور دقیق نباشد نمی توان به شناخت دقیق ابعاد و واقعیت های این پدیده پرداخت.

خلأ آمارهای دقیق و جولان آمارهای ناصحیح

مسأله آمار و ارقام مهاجرتی باید به طور جدی مورد توجه قرار بگیرد و ارائه یک آمار نادرست و غیر علمی، می تواند تبعات سنگینی را برای جامعه به همراه داشته باشد و هزینه های سنگین جبران ناپذیری را متوجه کشور کند. این در حالی است که ارائه آمار غلط برای افراد ارائه دهنده پیامد و عواقب چندانی ندارد و باید هزینه و تبعات ارائه این آمارها برای شایعه پراکنان بالا برود. باید واقعیت های مهاجرت به طور دقیق واکاوی گردد نباید ارائه شایعه ها و آمارهای غلط به مثابه یک رسم نامیمون و نادرست در جامعه ترویج شده و افراد نباید با تکیه به احساسات، حدس و گمان خود، نسبت به ارائه آمار اقدام نمایند.

پاک کردن تصویر نادرست ایجاد شده به واسطه آمارهای ناصحیح مهاجرتی یکی از مسائل جدی این حوزه است. هفته ای نیست که آمار تازه ای، عمدتاً نادرست، در حوزه مهاجرت در خبرها نیاید. آمارهای بعضاً نادرستی از خروج دانشجویان، هزینه های میلیاردی برای خروج نخبگان، پزشکان، پرستاران، استادان دانشگاه و دیگر اقشار جامعه از سوی افراد، رسانه ها یا حتی نهادهای مختلف ارائه می گردد که منشأ و منبع قابل اعتنایی ندارند.

بیش از یک دهه فعالیت در این حوزه نشان داد که یافتن آمارهای قابل اعتنا و دقیق در حوزه مهاجرتی یکی از سختترین کارها در پژوهش های این حوزه است. در صورت ادامه فرایند ارائه آمارهای نادرست مهاجرتی، یک فرایند بی اعتمادی نسبت به آمارهای حتی درست شکل می گیرد و باورپذیری آن از سوی جامعه با مشکل روبرو خواهد شد.

به طور مثال، در پرسشنامه ای جامع که از اقشار گوناگون جامعه به صورت آنلاین گردآوری نموده ایم میل افراد به مهاجرت را مورد آنالیز و واکاوی قرار می دهیم. نخستین چالشی که در این نظرسنجی با آن روبرو هستیم این است که باور افراد به اثربخشی این دست اقدامات کاهش یافته و در بعضی موارد، افراد نسبت به مشارکت در نظرسنجی ترس و واهمه دارند.

به طور کلی می توان گفت روینمودها نسبت به آمارها و ارقام مهاجرتی در کشورمان صرفاً ناظر به دو حوزه است. بخشی از آمارها صرفاً آینده نگرند و به ریشه ها و منشأ اتفاقات توجهی ندارد. همچنین بعضی دیگر از آمارها، گذشته نگر هستند و فقظ توصیفی از آن چه که در گذشته اتفاق افتاده است ارائه می دهد؛ در حالی که می بایست بخش قابل توجهی از تحلیل ها و امارها، ناظر به آینده پیش رو باشد و قبل از وقوع علاج واقعه کند. به طوری که به ریشه ها و علل بپردازد تا جلوی صرف هزینه های کلان مالی، اجتماعی و سیاسی برای کشور جلوگیری کند.

اگر به آمارها سروشکلی دقیق بدهیم، جامعه و نیز به حکمرانان و سیاستگذاران سود می برند. اما ساختارمندی آمارها و داده های حوزه مهاجرت چگونه می تواند به کشور کمک برساند؟ آمارها و تحلیل های دقیق که هم مطلع به گذشته و هم ناظر به آینده باشد، می تواند تصویری روشن از دلایل، انگیزه ها و ریشه های مهاجرت به تصمیم سازان و جامعه ارائه دهد و نسبت به پیامدها، عواقب و حتی منافع این موضوع مطلعی لازم را ایجاد کند. اگر شاخص درستی در حوزه مهاجرت داشته باشیم و داده های قابل قبولی را ارائه دهیم، می توانیم حرکت حکمرانان و سیاستگذاران را نیز به سمت و سویی صحیح راهنمایی کنیم.

ضرورت تغییر بارو جامعه نسبت به مهاجرت

متأسفانه گرایش جامعه نسبت به موضوع مهاجرت، رویکردی صفروصدی است. بخشی از جامعه به موضوع مهاجرت صرفاً به عنوان پدیده ای بسیار مثبت نگاه می نماید و در مقابل، گروهی دیگر این پدیده را به مثابه یک پدیده مخرب و بسیار منفی می نگرند. در حالیکه نباید صرفاً به جنبه های مثبت یا صرفاً توجه گردد. مسأله مهاجرت نیز همچون بسکمک از پدیده های دیگر، منافع و آسیب ها، پوسته و ریشه هایی دارد و بنابراین، در روبروه با این پدیده می بایست به تمامی ابعاد آن توجه گردد.

در گام نخست باید از نگاه های سیاه و سفید پرهیز کنیم و به ویژه در حوزه مهاجرت که نیازمند نگرشی موردی و بر اساس شرایط و ویژگی های هر فرد می تواند محیط یا مضر باشد این نگاه در رسانه های ما به موضوع مهاجرت نیست وجود دارد که صرفاً منفی است و در تعادل میان منفی و مثبت به مسائل آنطور که هست پرداخته نمی گردد. متأسفانه از پدیده مهاجرت، نه تنها توصیف دقیقی ندارد بلکه تحلیل دقیقی نیز از این پدیده در دست نیست.

جامعه ای که مهاجرت را نسخه ای عمومی و همه شمول برای حل تمامی مسائل می داند و به این باور رسیده است که این کار، درمان تمامی دردهای مالی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است؛ در صورتی که مهاجرت به هیچ عنوان نسخه عمومی ندارد و باید به صورت موردی و فرد به فرد مورد آنالیز قرار بگیرد. متأسفانه مهاجرت کور یکی از آسیب های مبتلا به جامعه است و افراد نسبت به جایی که مهاجرت می نمایند، اطلاعات عمیق و دقیقی نداشته و صرف مهاجرت، مقصدی را برمی گزیند.

در صورتی که مهاجرت یک نسخه عمومی و ثابت ندارد و در هر سوی آن یعنی چه خروج از کشور و چه بازگشت، هزینه های سنگینی را به فرد و جامعه تحمیل می نماید؛ به همین دلیل خوب است که افراد جامعه نگاه دقیقی به مهاجرت داشته باشند و از روینمودهای احساسی و افراطی و مغالطه آمیز پرهیز نمایند.

ضرورت وجود نهادی متولی در سطح ملی برای حوزه مهاجرت

عدم وجود ساختار و حتی توجهی در سطح ملی از یک سو و ارائه آمارهای نادرست از سوی دیگر، کار را دوچندان سخت ساخته که بخش قابل توجهی از تمرکز و توان پژوهشگران رصدخانه مهاجرت ایران، صرف ابهام زدایی، صحت سنجی یا شفاف سازی اظهارات افراد یا امارهای ارائه می گردد و به طور مستمر در کوشش هستیم تا جامعه را نسبت به واقعیت گمانه ها و شایعات ارائه شده مطلع کنیم و به مقوله مهاجرت نور بتابانیم.

باید مراکز و متولیانی داشته باشیم که شاخص های اجتماعی مهاجرتی را به درستی بشناسد، تبیین و تحلیل کند تا برای مساله مهاجرت، راه کار دقیق و کارآمدی داشته باشیم. همچنین، باید سازوکاری ایجاد گردد تا هزینه های ارائه آمارهای ناصحیح افزایش یافته و عواقب جدی را برای ارائه نمایندگان آن به همراه بیاورد.

خوشبختانه در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کوشش هایی اجرا شده است تا بتوانیم روش شناسی علمی و استانداردهای علمی و دقیقی را در این حوزه پیاده سازی کنیم. رصدخانه مهاجرت ایران نیز در کوشش است که حوادث و مسائل را پیش از آنکه آثار مخربی به همراه بیاورند، شناسایی کند و به جامعه، دید دقیق تر و بهتری ارائه دهد؛ کوشیدیم تصویری جامع، روشن و علمی از ابعاد گوناگون مسأله مهاجرت ارائه داده و جامعه، مسئولان و سیاستگذاران و اجرانمایندگان سیاست ها را نسبت به این موضوع مطلعی ببخشیم.

با رصد روزآمد و مستمر داده ها و آنالیز و تحلیل آن ها، نسبت به پدیده هایی که ممکن است آثار مخربی داشته باشد، پیشنهادها و راهکارهای لازم را ارائه داده و به جامعه نیز دید مناسبی را نسبت به مسأله ای چون مهاجرت ارائه می دهیم. تحقیق، در پی کشف واقعیت ها است و تعالی جامعه را دنبال می نماید؛ بر همین اساس با رصد و کشف واقعیت ها به دنبال این هستیم که کشور را به سوی پیشرفت و تعالی سوق دهیم. امیدوارم سالی که در پیش رو داریم، مملو از روشنی و نویدبخش روزهای خوب و امیدآفرین باشد.