شانس ثبت جهانی ماسوله از دست رفت، ایکوموس پیشنهاد رد ثبت جهانی ماسوله را به یونسکو ارسال کرد، فرصت ثبت جهانی ماسوله چگونه از دست رفت؟ - مجله پیکورو

شورای دنیای بافت ها و بناهای تاریخی (ایکوموس) بازوی مشورتی یونسکو در پرونده های ثبت دنیای میراث فرهنگی و طبیعی دنیا، با ارسال گزارشی به کارشناسان یونسکو، دبیرخانه ثبت دنیای یونسکو، کشورهای عضو و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران، مخالفت قطعی خود با ثبت دنیای پرونده منظر فرهنگی ماسوله را به علت ایرادات زیاد در نوشتن پرونده و مغایرت پرونده با شاخص های ثبت دنیای یونسکو اظهار داشت.

به گزارش خبرنگاران، ایکوموس دنیای، در گزارش خود تاکید نموده است که ماسوله ظرفیت ثبت دنیای دارد، اما پرونده تدوین شده آن که سال 2021 تحویل یونسکو شد، حاوی ایرادات اساسی است و به همین علت ایکوموس درخواست رد پرونده ثبت دنیای ماسوله را دارد.

پرونده ثبت دنیای ماسوله سال 2007 در لیست موقت یونسکو ثبت شد و تا همین امروز کوشش ها و هزینه زیادی برای برطرف نواقص و تدوین پرونده نهایی و ارسال آن به یونسکو با همکاری مردم و مسئولین محلی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انجام شد. اما در نهایت این پرونده قربانی لجاجت شد و در نهایت با تدوین پراشتباه و غلط پرونده، شانس ایران برای ثبت دنیای ماسوله در اجلاس این ماه یونسکو که قرار است در شهر ریاض عربستان برگزار شود سوخته است.

پرونده ثبت دنیای ماسوله چگونه سوخت؟

سال 2022 ارزیاب یونسکو برای آنالیز و ارزیابی پرونده ثبت دنیای ماسوله به ایران سفر کرد و سال 2023 تا چند هفته دیگر قرار بر به رای گذاشتن این پرونده برای ثبت دنیای در یونسکو بود. اما حالا گزارش ایکوموس دنیای معین نموده است که پرونده ثبت دنیای ماسوله پس از این همه سال کوشش و هزینه بر باد رفته است و امکان طرح در اجلاس میراث دنیای یونسکو را ندارد.

اما ماجرای تدوین پراشتباه پرونده ثبت دنیای ماسوله به زمانی بازمی شود که مدیرکل وقت دفتر ثبت آثار تاریخی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دفتر ثبت دنیای آثار ایران در یونسکو را منحل اظهار داشت و خود تدوین پرونده ثبت دنیای ماسوله را برعهده گرفت. مصطفی پورعلی که زمانی رییس پایگاه میراث فرهنگی ماسوله بود، پس از برعهده گرفتن مدیریت دفتر ثبت آثار تاریخی، در گام نخست، دفتر ثبت دنیای آثار تاریخی ایران را که کارشناسان آن تجربه بسکمک در تدوین پرونده های پیروز ثبت دنیای داشتند، منحل کرد و چون مدتی مدیریت پایگاه میراث فرهنگی ماسوله را در اختیار داشت، تصمیم به تدوین صفر تا صد پرونده ثبت دنیای ماسوله گرفت. همین اشتباه مدیریتی منجر شد که پرونده ثبت دنیای ماسوله با ایرادات اساسی و مملو از اشتباه تدوین و به یونسکو ارسال شود.

تاکید ایکوموس بر رد پرونده ثبت دنیای ماسوله

حالا ایکوموس دنیای اعلام نموده است که پرونده ثبت دنیای منظر فرهنگی ماسوله نه تنها قابلیت برطرف ایراد (ریفر) با قابلیت آنالیز بدون نوبت ندارد که حتی قابلیت برطرف نواقص (دیفر) و تکمیل شدن هم برای ارایه در اجلاس بعدی یونسکو را هم ندارد و نظر ایکوموس آن است که پرونده ثبت دنیای ماسوله باید از نو تدوین و نوشته و به یونسکو ارسال شود.

این اعلام به معنای آن است که سال ها کوشش برای ثبت دنیای ماسوله با منحل کردن دفتر ثبت آثار تاریخی و کوشش فردی برای تدوین پرونده ثبت دنیای اثری مهم که به اذعان یونسکو همچنان قابلیت ثبت دنیای دارد، آن هم با اصرار بر بی احتیاج بودن از گرفتن نظر مشورتی از کارشناسان سابق دفتر ثبت دنیای که پیشتر زیرمجموعه دفتر ثبت آثار تاریخی بود، از بین رفته است و حالا باید پرونده ای دیگر نوشته شود و مسیر ثبت دنیای ماسوله از نو طی شود.

پیگیری های خبرنگاران معین نموده است که شانس ایران برای گرفتن نظر مثبت نمایندگان کشورهای عضو در یونسکو برای کنار گذاشتن گزارش ایکوموس دنیای که مرجع موثر ثبت دنیای آثار تاریخی کشورهای دنیا است، به شدت پایین است.

آنالیز جزئیات گزارش ایکوموس دنیای برای رد پرونده ثبت دنیای ماسوله که قرار است تا چند هفته دیگر در اجلاس کمیته میراث دنیای یونسکو در عربستان آنالیز شود، بیانگر آن است که دردسر بزرگی برای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایجاد شده و شانس دنیای شدن یک اثر مهم تاریخی و طبیعی کشور از دست رفته است.

منظر فرهنگی ماسوله و کاروانسراهای ایرانی قرار است در اجلاس شهریورماه جاری یونسکو در عربستان به رای گذاشته شوند. اما از همین حالا ایکوموس دنیای با ارسال گزارش نهایی خود به کارشناسان یونسکو، کشورهای عضو از جمله ایران اعلام نموده است که ماسوله برغم آن که همچنان قابلیت ثبت دنیای دارد، به علت ایرادات بسیار موجود در پرونده تدوین شده امکان ثبت در لیست میراث دنیای یونسکو را ندارد. اما امیدها برای ثبت دنیای کاروانسراهای ایرانی که پرونده آن پیش از انحلال دفتر میراث دنیای تدوین و به یونسکو ارسال شده بود وجود دارد.

ایرادات جدی ایکوموس به پرونده ثبت دنیای ماسوله

آنالیز خبرنگاران از گزارش ایکوموس دنیای معین کرد که مهمترین ایراد گرفته شده در پرونده ثبت دنیای ماسوله به ملاک هایی است که برای ثبت دنیای یک اثر در پرونده آثار ارایه شده به یونسکو درج شده است. ایکوموس دنیای به عنوان بازوی اصلی مشورتی یونسکو که گزارش هایش مشخص کننده ثبت یا رد یک اثر در فرایند ثبت دنیای است و تاثیر بسکمک بر آرای کشورهای عضو دارد، معتقد است که ملاک های درج شده در پرونده ثبت دنیای ماسوله با واقعیات این سایت تاریخی و طبیعی کشور مطابقت ندارد.

افتضاح پیش آمده در تدوین پرونده ثبت دنیای ماسوله بعلاوه موجب شده است که ایکوموس دنیای خود اقدام به ارایه پیشنهاداتی برای تدوین پرونده مجدد ثبت دنیای ماسوله مطرح کند. به عبارتی، ایکوموس نحوه تدوین و نوشتن پرونده ثبت دنیای یک اثر را دوباره برای ایران تشریح نموده است. این درحالی است که ایران تا پیش از منحل شدن دفتر ثبت دنیای، در تدوین پرونده های ثبت دنیای چنان قدرتمند عمل نموده بود که کشورهای عضو یونسکو از دفتر ثبت دنیای ایران برای تدوین پرونده های ثبت دنیای اثار خود کمک می خواستند. اما حالا ایکوموس دنیای اقدام به آموختن تدوین پرونده ثبت دنیای ماسوله به ایران نموده است.

ایکوموس دنیای بعلاوه ایرادات بسکمک به برنامه مدیریتی نوشته شده در پرونده ثبت دنیای ماسوله گرفته و اعلام نموده است که برنامه مدیریتی تدوین شده هیچ انطباقی با واقعیات پایگاه میراث فرهنگی ماسوله ندارد و معنای این جمله آن است که دفتر ثبت آثار تاریخی هنگام نوشتن پرونده توجهی به واقعیات موجود در پایگاه نداشته و بدون توجه به شاخص های دنیای، برنامه ای براساس ذهنیت خود تدوین نموده است. بنابراین ایکوموس نیز برنامه مدیریتی نوشته شده در پرونده ثبت دنیای ماسوله را در گزارش نهایی خود ناکارآمد تشخیص داده است.

پرونده ای که باید از نو نوشته شود

آنالیز خبرنگاران از گزارش ارسال شده ایکوموس دنیای در رد ثبت دنیای ماسوله معین کرد که ایکوموس دنیای اعلام نموده است، ثبت دنیای ماسوله با ملاک های ارایه شده در پرونده ثبت دنیای این اثر امکانپذیر نیست و باید پرونده ای نو برای ثبت دنیای اسوله نوشته شود.

ایکوموس دنیای متن پرونده و مدارک ارایه شده در آن را به کارشناسان متعدد خود ارسال نموده بود و با اعزام ارزیاب به ایران ارزیابی پرونده را انجام داده بود و نظر سازمان دنیای حفاظت از طبیعت (IUCN) را نیز گرفته بود و در نهایت پرونده ثبت دنیای ماسوله را با توجه به کارشناسی های انجام شده و دریافت نظر اتحادیه دنیای حفاظت از طبیعت مردود دانسته است.

پرونده ثبت دنیای ماسوله 7 فصل دارد که در دو فصل نخست، تاریخچه ماسوله و توصیف آن معرفی شده است. در فصل سوم ادعای تدوین کننده پرونده بر مبنای ملاک های ثبت دنیای اثر تشریح شده و در فصل چهارم تاریخچه حفاظت سایت ارایه و در فصل پنجم پلان مدیریتی سایت اعلام می شود. فصل ششم به برنامه مانیتورینگ سایت اختصاص دارد و در فصل هفتم اسناد، نقشه ها و تصاویر به یونسکو ارایه شده است.

آنالیز خبرنگاران از گزارش ایکوموس دنیای معین کرد که عمده ایرادات به فصل سوم پرونده در تشریح ملاک های ثبت دنیای ماسوله و ایرادات بیشتری به فصل پنجم پرونده در تشریح برنامه مدیریتی پایگاه میراث فرهنگی ماسوله گرفته شده است. ایکوموس اعلام نموده که حالت درست تدوین پرونده آن است که پایگاه میراث فرهنگی ماسوله برنامه مدیریتی این سایت را ارایه کند که این اتفاق در پرونده ثبت دنیای ماسوله نیفتاده است.