هر آنچه که باید راجع به گاندو، تمساح ایرانی بدانید! - مجله پیکورو

محل زندگی گاندو

تمساح پوزه کوتاه ایرانی یا همان گاندو در مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان زندگی می نماید. اگر بخواهیم دقیق تر منطقه زیستی این حیوان را معین کنیم باید به رودخانه های باهوکلات، کاجو و سرباز با محدوده های آبی این استان مانند محدوده های آبی شهرهای راسک، چابهار، نیکشهر و سراوان اشاره کنیم. در باهوکلات منطقه حفاظت شده گاندو برای حفاظت تمساح مردابی یا تمساح پوزه کوتاه ایرانی در نظر گرفته شده است. مردم محلی با این حیوان بسیار مسالمت آمیز زندگی می نمایند و حتی به آن احترام می گذارند. تماشای تمساح ایرانی، گاندو در محیط زیست طبیعی اش، هم اکنون به یکی از جاذبه های طبیعت گردی و حیات وحش در میان گردشگران ایرانی تبدیل شده است.

البته این گونه به جز در ایران، در کشورهای نپال، پاکستان، هندوستان، بنگلادش، سریلانکا و بخش هایی از چین یافت می گردد که بیشترین تعداد آن ها، در شبه قاره هند گزارش شده است.

مردم این استان به گودال های بزرگ آب، هوتک می گویند. بنابراین احتمال وجود تمساح ایرانی، در هر هوتکی وجود دارد. هوتک یا برکه فیروزآباد، برکه آزادی، برکه درگس، برکه کهیر برز، برکه هوت کت، برکه شیر گواز، برکه باهو کلات، برکه پیر سهراب، برکه زیر سد پیشین، برکه جنگل، برکه پلنگی و دریاچه سد پیشین و بسیاری از هوتک های دیگر را نیز، می توان به عنوان زیستگاه های اصلی این جانور در سیستان و بلوچستان عنوان نمود.

شاید بتوان از وجود این حیوان مسن و شگفت انگیز به خوبی برای ارتقای سطح زندگی مردم محلی و البته تبدیل این مکان ها، به مناطق توریستی ایران استفاده نمود.

در تفکرات و باورهای مردم سیستان و بلوچستان این طور آمده است: تمساح ایرانی، گاندو نماد برکت و آبادانی است. با مرگ این تمساح یا هجرت آن، خشکسالی و قحطی به سراغشان خواهد آمد. به همین دلیل مردم بومی منطقه برای نجات این حیوان، کوشش بسیاری انجام می دهند.

این حیوان کانال های عمیقی در کنار رودخانه ها حفر می نماید. کانال هایی که چندین متر عمق دارد و طول آن ها تا 15 متر می رسد. در نتیجه یک یا دو تمساح می توانند در آن ها قرار بگیرند. این کانا ل ها پناهگاهی برای زندگی و استراحت این حیوان، در ساعت های گرم روز است. در نتیجه تمساح ایرانی، گاندو با ذخیره آب در کانال ها به حفظ آب برکه ها و تالاب ها در فصل های گرم سال یا زمان خشکسالی یاری می نماید. به همین دلیل، مردم بلوچ باور دارند که گاندو باعث خیر و برکت است و هر جا گاندو باشد، آب هست.

بر اساس آخرین سرشماری 400 گاندو در استان سیستان و بلوچستان، تحت حمایت ویژه اداره کل محیط زیست استان زندگی می نمایند.

راسته کروکودیل سانان در ایران تنها دارای یک خانواده به نام کروکودیلیا و یک گونه تمساح پوزه کوتاه ایرانی یا تمساح تالابی است.

ظاهر کلی تمساح ایرانی، گاندو

بچه کروکودیل ها بین 20 تا 25 سانتی متر طول دارند. رنگ آن ها زیتونی بوده و نوارهای تیره، بر روی دمشان دارند.

در کروکودیل های بالغ و مسن تر، تعداد دندان ها در آرواره پایین و بالا متفاوت است. آرواره بالا 19 دندان و آرواره پایین 15 دندان دارد. در مجموع می توان دندان های آن ها را بین 66 تا 68 دندان شمرد. اگر دندان های این حیوان بیفتند یا کنده شوند، دوباره در می آیند. پاهای گاندو کوتاه بوده و تنها تمساح بومی ایران و پاکستان است. همچنین رنگ بدنشان، قهوه ای روشن با علائم تیره پراکنده بر روی پوست کلفتشان است.

یک پرده عرضی داخل چشم تمساح وجود دارد که برای حضور در زیر آب مفید است. این پرده عرضی به عنوان پلک سوم تمساح به حساب می آید.

در سوراخ بینی گاندو ماهیچه ای وجود دارد که از بینی زیر آب محافظت می نماید. گوش گاندو به صورت شکاف باریک در عقب چشم واقع شده و پوسته ای متحرک جهت محافظت در زیر آب دارد.

در قسمت پشت سر و در ناحیه گردن، دو جفت صفحه شاخی بزرگ دیده می گردد. در قسمت پاهای جلوی خود پنج انگشت و در پاهای عقبی چهار انگشت دارد. میانگین طول این کروکودیل ها در نرها 3 متر و ماده ها 2.45 متر و میانگین وزن آن ها 550 کیلوگرم وزن است. عموما تمساح های نر زودتر به بلوغ می رسند و جثه بزرگ تری نسبت به تمساح ماده دارد.

بزرگترین گاندو مشاهده شده در ایران 3.6 متر طول دارد که در جایی به نام کافه یوسف در نزدیکی منطقه گرم بیت دیده شده است.

گاندو قوی ترین پاها را در میان همه تمساح ها دارد.

این ویژگی به خاطر آن است که نسبت به سایر تمساح ها بیشترین راهپیمایی روی زمین را دارد. این ویژگی یک تغییر تکاملی است، زیرا منابع آبی کم و پراکنده، گاندو را مجبور نموده که برای دستیابی به منابع آبی جدید جهتهای خشکی را طی نمایند و چون بیشترین تکیه برای راه رفتن بر روی پای عقبی است، پای عقبی آنها قوی تر است.

این گونه دارای اندام های حسی پوستی است که به فشار آب حساس است. اگر یک ماهی از کنارشان حرکت کند، به وسیله فشار آب متوجه حضور آن می گردد. این اندام حسی در همه جای بدن گاندوها وجود دارد.

دم تمساح، نیمی از بدن آن ها را تشکیل می دهد. این دم در حرکت تمساح در آب، یاری می نماید. طول تمساح ایرانی، گاندو به 4 متر می رسد.

نحوه هضم غذا در تمساح ایرانی، گاندو به این شکل است که بیشتر طعمه خود را به تیکه های بزرگی که قابل قورت دادن است، تقسیم می نماید. این حیوان، شکارهای کوچک خود را می بلعد. شکارهای بزرگ را هم مدتی زیر آب یا آفتاب نگه می دارد تا گوشت آن شل گردد. سپس آن را تکه تکه نموده و می خورد. در نهایت اسیدهای گوارشی قوی حیوان، باعث هضم غذای آن ها می گردد.

طول عمر تمساح ایرانی، گاندو

گاندوها باقی مانده ای از راسته کروکودیل هایی هستند که در دوره زمین شناسی مزوزوئیک، بین 225 تا 265 میلیون سال قبل زندگی می کردند.

این نوع حیوان، حیوانی گوشتخوار و شکارچی است که از ماهی، پرندگان و پستانداران اطراف رودخانه ها، تغذیه می نمایند. به دلیل کم شدن حیوانات در این ناحیه، تمساح ایرانی، گاندو بیشتر از سگ های وحشی برای شکار استفاده می نماید. در مجموع هر حیوانی که در اطراف محیط زیست این حیوان پیدا گردد، می تواند طعمه آن ها قرار بگیرد.

این حیوان بین 40 تا 60 سال عمر می نماید. اگر تمام شرایط زندگی این حیوان مساعد باشد، تا 60 سالگی زنده می ماند.

نکته هایی جالب از زاد و ولد تمساح بومی ایران

فصل جفت گیری تمساح ایرانی، گاندو در اسفند ماه است. این حیوان بعد از جفت گیری تا اردیبهشت ماه حدود 25 الی 30 تخم می گذارد که تخم ها در خرداد و تیر تبدیل به نوزاد می شوند. تمساح پوزه کوتاه ایرانی یا همان گاندو، معمولاً بین 5 تا 10 سالگی خود، بالغ می گردد. متاسفانه به دلایل محیط زیستی مانند بی آبی و گرمای شدید یا طعمه حیوانات دیگر شدن (حیواناتی مانند پرندگان شکاری، مرغان ماهی خوار، بزمجه، سگ، روباه و شغال)، تنها تعداد کمی از نوزادان این حیوان (بین 5 تا 10 درصد)، به سن بلوغ می رسند. تمساح ماده در حاشیه های شنی رودخانه گودالی به عمق نیم متر حفر می نماید و بین 20 تا 60 تخم می گذارد. فصل بارانی و موسمی را می توان فصل تخم گذاری تمساح ها دانست.

تمساح ماده در گونه تمساح ایرانی، گاندو تنها گونه ای از خزندگان ایرانی است که از تخم های خود تا هنگام به دنیا آمدن و پس از آن مراقبت می نماید. پس از 60 روز نوزادان از تخم بیرون می آیند. نوزادان این حیوان از حشرات، دوزیستان کوچک و بچه ماهی ها تغدیه می نمایند.

بر خلاف تصور و باور مردم، تمساح ایرانی، گاندو حیوانی بسیار ترسو و محتاط است. بنابراین در محیط زندگی آن ها، به سختی می توان آن ها را مشاهده کنید. این حیوان به محض اینکه احساس خطر کند، مخفی می گردد.

گاندو یا تمساح بومی ایران، در طی 65 میلیون سال گذشته، تغییرات ژنتیکی معینی نداشته است.

تنها تمساح ایران، گاندو است. بنابراین اگر کسی به آن ها آسیبی وارد آورد یا آن ها را شکار کند، مجبور به پرداخت جریمه 20 میلیونی خواهد شد.

بزرگترین خزنده در ایران یا پاکستان همین تمساح ایرانی، گاندو است.

وجود پرده ای در بدن این تمساح، راه ورود آب به معده را می بندد. بنابراین حتی زمانی که دهان حیوان باز است، هیچ آبی وارد معده اش نمی گردد.

سلامت هر گاندو از قطر دم آن معین می گردد. هر چه میزان چربی در دم آن ها بیشتر باشد، سالم تر خواهند بود.

دیدن این تمساح ها، در شب بسیار راحت تر از روز است. چرا که، ساختمان چشم در این تمساح ها به گونه ای است که تابش نور شدید به آن بازتابی براق و واضح به رنگ قرمز بوجود می آورد. بنابراین در شب به راحتی می توانید دو چشم قرمز آن ها را ببینید.

بیشتر این تمساح ها در طول شب که کمتر احساس خطر می نمایند، به خشکی می آیند.

گاندو ها برخلاف چهره ترسناکشان، حیوانات آرام و البته اجتماعی هستند و در صورت نبود خطر، به راحتی در کنار انسان ها رفت و آمد می نمایند.

تمساح ایرانی، گاندو بسیار باهوش، زیرک و ترسو هستند و قادرند که صداها را از فاصله 500 متری خود تشخیص دهند. در نتیجه به سرعت در آب پنهان می شوند.

از جالب ترین موضوعات راجع به این حیوان این است که به دلیل شناخت کافی مردم محلی از تمساح ایرانی، گاندو تاکنون هیچ گونه گزارشی از آسیب این حیوان به مردم محلی گزارش نشده است. مردم محلی سیستان و بلوچستان، بسیار به این حیوان احترام می گذارند.

روستای درگس، مکانی برای بازدید از گاندو

اگر قصد سفر به چابهار را دارید، می توانید به دیدن گونه های اهلی تمساح ایرانی، گاندو بروید. در جهت ترانزیتی سرباز- چابهار حرکت نموده و پس از گذشت 20 کیلومتر در جاده جکیگور به سمت چابهار به روستای درگس خواهید رسید. در این روستا، می توانید لحظاتی را با تمساح های پوزه کوتاه دنیا بگذرانید و با این حیوان خزنده زیبا بیشتر آشنا شوید.

در این روستا که به همت اداره کل محیط زیست سیستان و بلوچستان، مکانی حفاظت شده برای زندگی تمساح ایرانی، گاندو فراهم شده است. با یاری و هدایت محیط بان ریکوکش به دیدن خزنده ایران بروید.

اگر می خواهید شکار این حیوان را از نزدیک تماشا کنید، مرغ زنده ای بخرید و آن را در محسط زندگی حیوان رها کنید. به این شکل می توانید نحوه شکار تمساح ایرانی، گاندو را ببینید.

عوامل تهدید نماینده تمساح ایرانی، گاندو

سیلاب های سنگین در زیستگاه گاندو و بلعیده شدن نوزادان توسط همنوعان بالغ خود را می توان از عوامل طبیعی تهدید تمساح پوزه کوتاه ایرانی بر شمرد. همچنین، تغییر در ترکیب آب شیرین رودخانه ها توسط انواع آلودگی های شیمیایی از قبیل آفت کش ها، علف کش ها، قارچ کش ها، روغن موتور و یا مواد شوینده دیگر می تواند برای تمساح ها و ادامه نسل آن ها بسیار خطرناک باشد.

اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی، در آخرین طبقه بندی خود در سال 2005 تمساح پوزه کوتاه را، جزو گونه های آسیب پذیر اعلام نموده است.